Baarschotsestraat

Uiteraard genoemd naar de kern waar de weg doorheen loopt. Een duidelijke en onomstreden verklaring voor de naam Baarschot is er niet. De naam Baarschot zou ‘hoger liggende stuk zandgrond in een kale moerassige vlakte’ kunnen betekenen, maar die betekenis roept weinig herkenning op.

Baarschot is de kleinste kern van zowel de voormalige gemeente Diessen als de huidige gemeente Hilvarenbeek. Als enige kern is Baarschot volgens de officiële regels geen afzonderlijke ‘woonplaats’ en heeft het daardoor ook geen eigen postcode. Qua school, winkels, kerk en verenigingsleven is Baarschot hoofdzakelijk aangewezen op de kern Diessen.

De naam Baarschot komt in Brabant vaker voor. Behalve ‘ons’ Baarschot is er het gelijknamige gehucht bij Dorst met de nieuwbouwwijk ‘Tuindorp Baarschot’. Verder kennen we nog het buurtschap met die naam bij Deurne en kasteel Baarschot bij Esch, met ook nog de gelijknamige straatnaam.

Baarschot komt als ‘Hokanschot’ of ‘Bobanschot’ voor in een oorkonde uit 726 waarin de H. Willibrordus diverse van rijke Franken ontvangen bezittingen op zijn beurt schenkt aan de door hem gestichte abdij van Echternach. Het is echter onduidelijk of deze oorkonde authentiek is. Wel staat vast dat de abdij van Echternach eeuwenlang cijns (een soort pacht) ontving van diverse stukken grond in Diessen én in Baarschot. Een historische link met deze omgeving is er dus wel degelijk.

Baarschot telde voorheen naast twee watermolens ook enkele voorname, vaak omgrachte, behuizingen, toebehorend aan en bewoond door vooraanstaande geslachten, waaronder de families Veltacker en Stalpaerts. Eén daarvan was het goed Ten Hove. Begin 16^e eeuw leefde Wouter van Eyghen, hij was schepen van Diessen en erfde van zijn vader het Hooghuis en van zijn moeder tgoet Ten Hove, waarnaar hij den leenman tot Baesschot werd genoemd. 

‘t Kasteeltje

Deze akkernaam – behorend bij het perceel rechts naast de grot – herinnert aan het kasteeltje, dat hier volgens de overlevering gestaan heeft maar waarover bitter weinig bekend is. Op een kaart uit 1744 komt het niet voor, dus moet het voor die tijd reeds verdwenen zijn. Waarschijnlijk was het zogenaamde kasteeltje in werkelijkheid een zogenaamde schrans (=een omgracht bouwwerk, een soort versterkte herenboerderij). In 1954 beschreef de Hilvarenbeekse huisarts en heemkundige dr. Ruhe het betreffende perceel als “een vrijwel ronde akker die ongeveer een halve meter hoger is dan de omgevende gronden en de naam draagt ‘het Kasteel’. Sporen van een omgrachting zijn er nog te zien en volgens oude mensen is die gracht nog niet zo heel lang geleden dichtgemaakt.” Een spoedopgraving rond 1970 leverde echter weinig op. Het bij ruilverkaveling verdwenen zandweggetje van de Baarschotsestraat naar de Gijselstraat kreeg in 1955 van de gemeente de naam Kasteelweg.

De Mariagrot

Op 15 augustus 1945 werd deze Mariagrot plechtig ingezegend door de pastoor van Diessen. De grot werd door de Baarschotse bevolking gebouwd uit zwerfkeien, gevonden in de bossen van het nabij gelegen landgoed De Utrecht, uit dankbaarheid voor het feit dat er in Baarschot in de Tweede Wereldoorlog geen slachtoffers waren gevallen. Ieder jaar op de eerste zondag in mei en op 15 augustus is er een gebedsdienst. Er branden altijd kaarsjes bij de grot. Op een plaat aan de voorkant staat de volgende tekst: “Koningin van den Vrede, Gelijk toen wij streden, Zoo bescherm ons ook heden”. (In Hers en geens dur Diessen deel 2 staat een gedicht over de grot, getiteld ‘De grot in Baarschot’).

Baarschotsestraat 8

De oorspronkelijke oude boerderij is in 1954 afgebrand. In 1955 is ernaast een nieuwe gebouwd, die ook weer gesloopt is, waarna er een nieuwe woonboerderij is gebouwd.

Baarschotsestraat 10

In de 19^e eeuw is in deze typische Kempische langgevelboerderij een herberg gekomen. De plaatselijke handboogvereniging Rozenjacht (opgericht in 1885 en daarmee een van de oudste verenigingen van de voormalige gemeente Diessen) had er van 1895 tot 1981 haar doelen. Het cafégedeelte bestond uit de kamer rechts naast de voordeur. Er werd alleen bier verkocht in kruiken van de Baarschotse brouwerij Het Witte Kruis (zie Baarschotsestraat 46-48). In 1946 brandde het café af, waarna het herbouwd is. In 1974 is het verbouwd en kreeg het de naam Herberg De Schuur. Enkele jaren terug noemde een nieuwe kastelein het ‘Het Behouwen Huys’. Intussen staat het te koop. (Meer over dit café is te lezen in Hers en geens dur Diessen deel 18 in ‘Geschiedenis van een Baarschots café’).

Baarschotsestraat 17

Wanneer deze langgevelboerderij is gebouwd, is niet bekend. Op een eiken balk in de boerderij staan tekens met een Gotisch motief, die waarschijnlijk dateren uit de 15^e eeuw. Achter de boerderij is een moderne koeienstal met uitgestrekte weilanden. 

Baarschotsestraat 20

Omstreeks 1915 is deze burgerwoning met mansardekap (Franse kap) gebouwd. Het was een van de eerste burgerwoningen in het toen nog hoofdzakelijk agrarische Baarschot. Bijzonder is de paneelvoordeur met sierrooster.

Baarschotsestraat 28

Rond 1900 was in dit pand de coöperatieve melkfabriek Ons Genoegen, opgericht door Baarschotse boeren onder leiding van brouwer Van Dijck. In 1929 moest deze wegens concurrentie het onderspit delven. Daarna is er een woonhuis en boerderij van gemaakt.

Baarschotsestraat 21

Hier was in het begin van de twintigste eeuw het enige winkeltje van Baarschot, een winkeltje in koloniale waren. Men verkocht er o.a. potten, pannen, ragebollen, maar ook grutterswaren, zoals vermicelli en rijst. Het was een klein huisje, een van de weinige panden in Baarschot dat geen boerderijtype was. Al gebouwd vóór 1858. Omstreeks 1916 is het winkeltje afgebrand en niet meer opgebouwd. Pas ca. 1960 is er een nieuw huis op die plek gebouwd. 

Baarschotsestraat 21a

Net als Baarschotsestraat 10 was in deze boerderij een herberg. Hier is in 1885 handboogvereniging Rozenjacht opgericht. In 1930 stopte het café. In 1937 is het pand afgebroken en weer herbouwd. In 2005 is het opnieuw grondig verbouwd. Via een voetpaadje oostelijk van de boerderij kon men langs de Wouwer (een brandkuil) via De Kroppen naar de (Voorste) Watermolen.

Baarschotsestraat 31

Hier was de derde café-boerderij van Baarschot. Tot 1936 was dit een herberg, waar Witte Kruisbier getapt werd. Vóór het café was een drink- en voerbak voor de paarden. Via de voordeur kwam men meteen de gelagkamer binnen. In deze kamer huisde ook de familie. Ook de bedstee bevond zich in deze kamer. In de jaren ’50 tot en met ’70 van de vorige eeuw had de eigenaar samen met zijn broer een dorsmachine, waarmee hij in de wintermaanden bij de boeren ging dorsen. Ook verrichtte hij andere loonwerkzaamheden. Later heeft zijn oudste zoon het loonbedrijf overgenomen. Midden jaren’80 is het oude gedeelte gesloopt en is er een nieuw woonhuis bijgebouwd. Sinds 1981 is d’n doel van handboogvereniging Rozenjacht ondergebracht in de schuur van deze boerderij. In 1994 is er een huis in het bedrijfsgebouw gekomen met een winkel in handboogbenodigdheden en sportprijzen. Achter de gebouwen zijn buitenbanen die door de handboogschutters bij outdoorwedstrijden worden gebruikt. Ook gasten van minicamping Archery Farm kunnen er gebruik van maken. (Zie Van Dijcklaan 6). 

Baarschotsestraat 46-48

Hier was vanaf 1717 een boerderij-bierbrouwerij, gebouwd door Anthony Smits. De naam van de brouwerij was ‘Het Witte Kruis’. Onder die naam leverde de brouwerij bier aan de herbergen in de omgeving. Sinds ca. 1865 was de familie Van Dijck eigenaar van de brouwerij. Deze familie leverde drie burgemeesters van de gemeente Diessen. (Voor de geschiedenis van de brouwerij: zie H&G 7). In 1939 is van een gedeelte van de brouwerij een woonhuis gemaakt. In het linkergedeelte is in 1981 een pannenkoekenhuis gevestigd. In 1987 is dit uitgebreid met het rechtergedeelte, Baarschotsestraat 46. Dit is toen restaurant geworden met de toepasselijke naam D‘Ouwe Brouwerij. Later is de wagenloods links van de boerderij gesloopt en in oude stijl herbouwd tot feestzaal. De huidige eigenaars hebben het horecapand omgedoopt tot ‘In de Brouwerij’. 

Baarschotsestraat 35

Deze langgevelboerderij bestond al vóór 1839. In 1937 is hij afgebroken en is op dezelfde plaats een nieuwe gebouwd. In 2019 is de boerderij compleet verbouwd. In het linker gedeelte is het bedrijfsgebouw van de aspergekwekerij Van Gestel-Wolfs.

Baarschotsestraat 56-58

Deze boerderij stond een eindje van de hoofdweg aan een zijweg. In 1983 is in het linkergedeelte, het boerderijgedeelte, een extra woning gemaakt.

Baarschotsestraat 60

In deze al in de 18^e eeuw bestaande langgevelboerderij in de bocht  woonde van 1926 tot 1967 het gezin van Tinus Roozen, jarenlang wethouder en locoburgemeester van de gemeente Diessen. In het jaar 2000 is hij, middels een verkiezing uitgeschreven door Fotostichting Diessen (de voorloper van Stichting Erfgoed Diessen), verkozen tot Diessenaar van de twintigste eeuw. Ca. 1974 is het pand verbouwd tot woonboerderij. (Meer in Hers en geens dur Diessen deel 6 in het hoofdstuk ‘Tinus Roozen: mens onder de mensen’ en in Hers en geens dur Diessen deel 8 in het hoofdstuk ‘Diessenaar van de 20^e eeuw’).

Baarschotsestraat 64

De oorspronkelijke boerderij stond vroeger langs een zijweggetje voorbij nummer 62 en is in 1962 gesloopt. Er is toen ervoor een nieuw woonhuis gebouwd, dat onlangs is gestript en verbouwd.